De oorsprong van het gezegde
Het Nederlandse gezegde 'de kat uit de boom kijken' wordt vaak gebruikt om iemand aan te duiden die in eerste instantie afwachtend is. De uitdrukking stamt uit een periode waarin men veelvuldig gebruik maakte van beeldspraken die afkomstig waren uit dagelijkse observaties. Katten staan bekend als voorzichtige dieren. Wanneer ze zich in een onbekende omgeving bevinden, klimmen ze vaak in een boom om van daaruit hun omgeving veilig te verkennen. Deze natuurlijke reactie van een kat heeft als inspiratie gediend voor dit gezegde.
Letterlijke versus figuurlijke betekenis
Letterlijke betekenis
Letterlijk zou het gezegde kunnen betekenen dat men naar een kat kijkt die zich in een boom bevindt. Dit levert op zich geen bijzondere betekenis op, behalve dat het wijst op een bepaalde situatie waarbij een kat zich veilig voelt in een hogere positie.
Figuurlijke betekenis
In de figuurlijke zin – en zo wordt het gezegde doorgaans gebruikt – duidt het op iemand die afwacht en de situatie eerst observeert voordat hij of zij actie onderneemt. Het is vaak een tactiek die door mensen wordt toegepast wanneer ze zich in een nieuwe werkomgeving, sociale setting of onbekende situatie bevinden. Door eerst goed te kijken en te analyseren, kunnen ze vervolgens met meer zekerheid keuzes maken.
Gebruik in de Nederlandse taal
Het gezegde wordt frequent gebruikt in de dagelijkse Nederlandse spreektaal. Bijvoorbeeld: “Hij zegt nog niks in de vergadering, hij kijkt de kat uit de boom.” Daarmee wordt bedoeld dat de persoon de situatie eerst aankijkt en mogelijk later met een mening of initiatief komt. Het is doorgaans niet negatief bedoeld, maar eerder als een neutrale of zelfs verstandige houding in onbekende situaties.
Wanneer pas je het gezegde toe?
Je past dit gezegde toe in gesprekken waarbij je gedrag beschrijft van iemand die eerst goed wil begrijpen wat er speelt voordat hij of zij zich uitspreekt of handelt. Dit kan voorkomen bij het starten in een nieuwe baan, bij het deelnemen aan een groepsproject of zelfs bij het beginnen van een nieuwe relatie. Het toont aan dat iemand niet roekeloos is, maar liever de juiste beslissing wil nemen op basis van observatie.
Samenvatting van 'de kat uit de boom kijken'
'De kat uit de boom kijken' is een klassiek Nederlands gezegde dat een afwachtende houding beschrijft. Het heeft zijn wortels in het gedrag van katten en wordt figuurlijk gebruikt wanneer iemand zich terughoudend opstelt in een onbekende situatie. Of het nu op het werk is of in een sociale context, het gebruik van dit gezegde is een subtiele manier om bedachtzaam gedrag te omschrijven. Het gezegde laat zien dat observeren soms net zo krachtig is als handelen.
