Wat een metafoor is en waarom het je leestekst verandert
Een metafoor is een stijlfiguur waarbij iets wordt beschreven alsof het iets anders is. Niet omdat dat letterlijk zo is, maar om een beeld of gevoel op te roepen. In plaats van te schrijven dat iemand erg nerveus is, kun je zeggen: "mijn maag is een knoop". Door die vergelijking ga je als lezer bijna voelen wat de persoon voelt.
Metaforen kom je tegen in nieuwsartikelen, columns, blogs, romans en zelfs in instructieteksten. Wie ze herkent, begrijpt teksten niet alleen beter, maar ziet ook sneller wat de schrijver wil bereiken: overtuigen, ontroeren, alarmeren of juist geruststellen.
Hoe je een metafoor herkent in alledaagse zinnen
Let op zinnen die letterlijk niet kunnen kloppen
De simpelste manier om een metafoor te herkennen is je afvragen: kan dit letterlijk waar zijn? Zinnen als "de tijd vliegt" of "dat nieuws sloeg in als een bom" zijn duidelijk niet letterlijk. Tijd heeft geen vleugels en nieuws ontploft niet echt. Toch begrijp je direct wat ermee bedoeld wordt. Dat is de kracht van een metafoor.
Bij journalistieke teksten is dat soms subtieler. Denk aan formuleringen als "de woningmarkt kookt over" of "de politiek is een mijnenveld". Wanneer je merkt dat een woord een beeld oproept dat niet letterlijk kan, is de kans groot dat je met een metafoor te maken hebt.
Zo onderscheid je metafoor en vergelijking
Een vergelijking gebruikt woorden als "als", "zoals" of "alsof": "hij is zo koppig als een ezel". Bij een metafoor valt dat verbindingswoord weg en worden de twee dingen als het ware samengevoegd: "die ezel luistert nooit" waarbij je het niet echt over een dier hebt. De overgang is vloeiend, waardoor je als lezer even moet schakelen. Juist dat moment van schakelen maakt de zin vaak krachtiger en beeldender.
Waarom metaforen belangrijk zijn voor jonge journalisten
Metaforen sturen hoe je nieuws ervaart
Voor beginnende journalisten is het handig om te weten dat metaforen niet neutraal zijn. Wie een maatregel "belastingdruk" noemt, roept een gevoel van zwaarte op. Wie het heeft over een "veiligheidsnet" bij sociale voorzieningen, benadrukt bescherming. Beide beschrijven hetzelfde onderwerp, maar ze beïnvloeden de lezer anders.
Door je bewust te zijn van metaforen in je eigen tekst, kun je beter inschatten welk beeld je oproept. En door metaforen in andermans tekst te herkennen, zie je sneller welke framing er wordt gebruikt. Dat helpt je kritisch te blijven, ook bij bronnen die je vertrouwt.
Metaforen inzetten zonder je lezers te verliezen
Een goede metafoor is duidelijk, passend bij het onderwerp en niet overdreven. Een enkele sterke beeldspraak werkt meestal beter dan een hele rij "taalvuurwerk" achter elkaar. Vraag je bij elke metafoor af: wordt de boodschap hiermee scherper, of leidt het af van de feiten? In nieuwsverhalen zijn spaarzame, trefzekere metaforen vaak het meest effectief, terwijl in columns en blogs meer ruimte is om met beelden te spelen.
