Herkomst van het gezegde
Het gezegde 'de appel valt niet ver van de boom' is een veelgebruikte uitdrukking in het Nederlands. Het betekent dat kinderen vaak op hun ouders lijken, zowel qua uiterlijk als gedrag of karakter. Het gebruik van fruit in beeldspraak komt vaak voor in verschillende talen, en in dit geval is het beeld eenvoudig: een appel rolt niet ver weg van de boom waar die vandaan komt, dus het kind wijkt niet veel af van de ouder.
Waar komt deze uitdrukking vandaan?
De oorsprong van dit gezegde ligt in de Duitse taal. In het Duits wordt namelijk gezegd: 'Der Apfel fällt nicht weit vom Stamm'. Deze uitdrukking werd later overgenomen in meerdere talen, waaronder het Nederlands. Omdat fruit een herkenbaar en veelvoorkomend onderdeel van het dagelijks leven was, kon men met deze vergelijking gemakkelijk begrip opwekken.
Toepassing van de uitdrukking in het dagelijks leven
Deze zegswijze wordt vaak gebruikt wanneer iemand duidelijk eigenschappen, gewoontes of talenten overneemt van zijn of haar ouders. Denk aan een zoon die net zo goed kan voetballen als zijn vader of een dochter die dezelfde humor heeft als haar moeder. Ook bij minder positieve eigenschappen, zoals ongeduld of koppigheid, wordt de uitdrukking regelmatig gebruikt. Het duidt er dan op dat bepaalde gedragingen ‘in het bloed zitten’.
In positieve en negatieve zin
Wat deze uitdrukking uniek maakt, is dat hij zowel positief als negatief gebruikt kan worden. Als een kind muzikaal talent origineel blijkt te hebben, kan men zeggen dat 'de appel niet ver van de boom valt', in bewondering. Wanneer een kind echter net zo snel driftig wordt als zijn ouder, kun je dezelfde uitdrukking horen, maar dan met een licht negatieve bijklank.
Vergelijkbare uitdrukkingen in andere talen
In het Engels kennen ze een soortgelijk gezegde: 'The apple doesn't fall far from the tree'. Dit bewijst dat de gedachte achter deze beeldspraak universeel is. Het idee dat kinderen op hun ouders lijken is cultureel herkenbaar en wordt in veel talen kort en krachtig uitgedrukt. Deze universele herkenning maakt het gezegde krachtig en blijvend in gebruik.
Waarom blijft deze uitdrukking populair?
De kracht van deze uitdrukking zit in de eenvoud en herkenbaarheid. Misschien zeggen mensen minder vaak expliciet dat een kind veel op een ouder lijkt, maar deze uitdrukking biedt een korte en pakkende manier om dat wél te doen. Bovendien leent het zich goed voor informele gesprekken, waardoor het regelmatig terugkomt in alledaags taalgebruik.
