Wat betekent kafkaësk?
Het woord 'kafkaësk' komt van de naam van de Duitse schrijver Franz Kafka. Zijn werk staat bekend om zijn beklemmende sfeer, absurde situaties en het machteloze gevoel van het individu tegenover grote, ondoorgrondelijke systemen. Kafkaësk betekent dan ook dat iets verwarrend, surrealistisch en beklemmend is, meestal veroorzaakt door een bureaucratisch of autoritair systeem.
Herkomst van de term kafkaësk
Franz Kafka schreef in de vroege 20e eeuw verhalen waarin de hoofdpersonen verstrikt raken in zinloze regels en ingewikkelde machtsstructuren. In zijn bekendste werk, 'Het proces', wordt de hoofdpersoon gearresteerd zonder enige reden en geconfronteerd met een ondoorzichtig rechtssysteem. Hierdoor heeft de term 'kafkaësk' zijn betekenis gekregen in het dagelijks taalgebruik. De term wordt niet alleen meer gebruikt in de literatuurkritiek, maar ook in de beschrijving van situaties in de echte wereld die als absurd en verstikkend worden ervaren.
Gebruik van kafkaësk in de praktijk
In de praktijk wordt 'kafkaësk' gebruikt om situaties te beschrijven waarin mensen het gevoel hebben geen controle te hebben over hun eigen leven vanwege onbegrijpelijke regels, procedures of systemen. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin iemand eindeloos van het kastje naar de muur wordt gestuurd door overheidsinstanties, zonder dat duidelijk wordt wie verantwoordelijk is of hoe het probleem opgelost kan worden. Ook in de rechtspraak, politiek of zorgsystemen kom je soms kafkaëske toestanden tegen waarin de logica ontbreekt en frustratie overheerst.
Voorbeelden van kafkaëske situaties
Bureaucratie zonder uitweg
Wanneer iemand een vergunning probeert aan te vragen en steeds opnieuw documenten moet indienen omdat de voorwaarden onduidelijk blijven, kan de ervaring als kafkaësk worden omschreven. Vooral als er op elke poging maar vage of tegenstrijdige antwoorden volgen vanuit verschillende afdelingen.
Digitale chaos
Ook online kunnen kafkaëske situaties ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer iemand buitengesloten raakt van zijn eigen digitale accounts en het onmogelijk lijkt om in contact te komen met een echte medewerker die kan helpen. Het systeem lijkt dan een eigen leven te leiden, zonder oog of oor voor de mens achter de aanvraag.
Waarom mensen zich erin herkennen
Het gevoel van machteloosheid, waardoor men zich verloren voelt in een situatie die niet te begrijpen is, zorgt ervoor dat veel mensen het woord kafkaësk herkennen uit hun eigen ervaringen. De term vangt op een treffende manier het gevoel van frustratie, verwarring en isolatie dat mensen soms ervaren in hun contact met grote instituten of systemen.
Wanneer gebruik je het woord kafkaësk?
Hoewel het woord oorspronkelijk uit de literatuur komt, wordt het tegenwoordig breder gebruikt in de spreektaal. Je gebruikt het wanneer je een situatie wilt beschrijven die verwarrend, autoritair en onrechtvaardig aanvoelt. Let er wel op dat je het woord inzet bij situaties die echt de kenmerken van Kafka’s wereld bevatten, anders verliest het zijn kracht.
